Chrząszcz kołatka domowego osiąga od 2 do 4 mm długości. Mają one barwę jasnobrunatną lub ciemnobrunatną. Ciało kołatka domowego jest walcowate. Czułki zakończone są trójczłonową buławką. Z góry głowa kołatka nie jest widoczna ponieważ ukryta jest ona pod przedpleczem. Końce pokryw zaokrąglone.
Wielkość owada 2-4 mm. Chrząszcz walcowaty, o ciele brunatno zabarwionym. Końce pokryw zaokrąglone. Czułki z 3-członową buławką. Głowa niewidoczna z góry, ukryta pod przedpleczem.
Kołatek domowy występuje na terenie całej Europy, skąd został zawleczony do Ameryki Północnej, południowej Afryki, Australii i Nowej Zelandii. Na terenie Polski kołatek domowy najczęściej występuje w górach i w północnowschodnich rejonach kraju. Kołatek domowy jest jednym z najgroźniejszych szkodników drewnianych elementów budynków, mebli i innych wyrobów drewnianych. Występuje masowo, przede wszystkim w pomieszczeniach nakrytych dachem, rzadziej na otwartej przestrzeni. Kołatek na pewno nie osiedli się w miejscu z ogrzewaniem centralnym i miejscach takich jak strychy. Atakuje drewno zdrowe lub drewno stare bez widocznych zewnętrznych cech rozkładu przez grzyby lub już zagrzybione.
Preferują drewno o wysokiej wilgotności dlatego można je spotkać między innymi w piwnicach, belkach przyziemnych, podłogach oraz meblach. Kołatek domowy może rozwijać się nawet w bardzo starych, kilkusetletnich wyrobach drewnianych.
Samica kołatka domowego składa pojedynczo lub kupkami 30-60 jaj w rysach i szparach drewna. Jaja mają kształt kulisty. Z jednej strony wyciągnięte są w ostry dzióbek.
Larwy w zależności od wilgotności i temperatury wylęgają się z jaj po upływie od 15 do 23 dni. Świeżo wylęgnięta larwa kołatka domowego najczęściej drąży chodnik wzdłuż słoi rocznych. W przypadku drzew iglastych larwy preferują drewno wczesne. W przypadku drewna drzew liściastych nie zaobserwowano takiej prawidłowości. Chodnik drążony przez larwę kołatka domowego na początku ma szerokość 1/3 mm, ale jego szerokość powiększa się wraz ze zwiększaniem się rozmiaru larwy. Całe żerowisko zasypane jest mączką drzewną oraz kałem.Na końcu chodnika znajduje się kolebka poczwarkowa. W drewnie sosny, dębu i jesionu kołatek domowy żeruje głownie w części bielastej. W drewnie świerku, jodły, brzozy i buka może żerować również głębiej. Kołatek domowy opada najczęściej drewno użytkowane nie krócej niż 4-7 lat, aczkolwiek rozwija się także w drewnie użytkowanym krócej. Chodnik wychodzący wygryzany jest przez larwę kołatka domowego. Zostawia ona jedynie wąską ściankę, która przegryzana jest przez chrząszcza. Larwy kołatka domowego wykazują dużą wrażliwość na działanie zimowych temperatur.
Przepoczwarzenie się larwy kołatka domowego następuje w marcu lub w kwietniu. Temperatura potrzebna do odpowiedniego przekształcenia się larwy wynosi od 20 do 23 stopni Celsjusza. Wilgotność powietrza niezbędna do rozwoju larw zmienia się w zależności od ich wieku. U larw młodszych jest to 50 %, a w przypadku starszych 60 %. Żerowanie larwy kołatka domowego trwa od 1 do 9 lat. Zazwyczaj jest to od 1 do 3 lat. Długość tego okresu uzależniona jest od wilgotności, temperatury i wartości odżywczej drewna w których żerują larwy kołatka domowego.
Chrząszcze kołatka domowego wychodzą z drewna przez otwory o średnicy 0,7 - 2,2 mm. Żyją one przez około miesiąc. W tym czasie nie pobierają one pożywienia. Kopulują one na materiałach stanowiących materiał wylęgowy. Akt prokreacyjny kołatka domowego może trwać nawet do kilku godzin.
Kołatek domowy rozwija się w martwym drewnie liściastych i iglastych gatunków drzew. Niszczy drewniane elementy budowli oraz wyroby z drewna.
W drewnie sosny, dębu i jesionu żeruje głownie w części bielastej. W drewnie świerku, jodły, brzozy i buka może zerować również głębiej. Atakuje zarówno drewno zdrowe, jak i drewno stare. Opada najczęściej drewno użytkowane nie krócej niż 4-7 lat, aczkolwiek rozwija się także w drewnie użytkowanym krócej.
Występuje masowo, przede wszystkim w pomieszczeniach nakrytych dachem, rzadziej na otwartej przestrzeni, ponieważ larwy tego gatunku wykazują dużą wrażliwość na działanie zimowych temperatur. Giną w temperaturze od -16 stopni Celsjusza. Szkodniki pojawiają się od kwietnia do końca sierpnia.
Kołatek domowy to groźny szkodnik drewna. Larwy kołatka domowego rozwijają się w starym drewnie drzew liściastych i iglastych. Owad niszczy różne wyroby z drewna i przeróżne elementy budowalne. Żeruje w drewnie robinii, sosny, jesionu i dębu. Preferuje część bielastą drewna. Głębiej w drewnie żeruje tylko w jodle, brzozie, świerku i buku. Kołatekna pewno nie osiedli się w miejscu z ogrzewaniem centralnym i miejscach takich jak strychy. Kołatek uwielbia wilgotne i chłodne piwnice. Atakuje drewno zdrowe lub drewno stare bez widocznych zewnętrznych cech rozkładu przez grzyby lub już zagrzybione. Kołatek domowy przebywa przede wszystkim w pomieszczeniach zamkniętych ponieważ jego larwa ginie w niskich temperaturach.
Lokalizacje, w której żyją chrząszcze można rozpoznać dzięki obecności mączki drzewnej, którą kołatki domowe wyrzucają z wnętrza drewna. Śladem ich żerowania są też małe, okrągłe otworki w meblach. Czasami można usłyszeć odgłos żerowania owada podobny do kołatania, który spowodowany jest tym, że samiec natrafił na twardy element drewna i mocno w niego uderza. Właśnie od tego odgłosu wywodzi się nazwa kołatek.
Chrząszcze kołatka domowego żyją na wolności do 30 dni, nie pobierając żadnego pożywienia.W okolicach o chłodniejszym, wilgotnym klimacie często powoduje on większe szkody niż spuszczel.
Kilka pokoleń kołatków domowych może zniszczyć meble i różne konstrukcje budowlane. Kołatek to drugi po spuszczelu najgroźniejszy, a w rejonach górskich najgroźniejszy szkodnik mebli, rzeźb, detali architektonicznych, ram obrazów, i innych wyrobów wykonanych z drewna.
Najlepszym sposobem zabezpieczenia drewna przed kołatkiem domowym jest nasycenie go długodziałającymi środkami owado- i grzybobójczymi. Drewniane elementy budowlane zabezpiecza się pokostem rozcieńczonym, benzyną lakową, terpentyną, farbami gruntującymi oraz farbami lub emaliami olejnymi. Poszczególne warstwy należy nakładać po całkowitym wyschnięciu poprzednich warstw. W przypadku surowego, lub obrobionego ciesielsko drewna można również zastosować preparaty zabezpieczające przed grzybami i owadami. Warto się postarać bo tylko głębokie nasycenie drewna preparatem o długotrwałym działaniu stanowi trwałe zabezpieczenie. W warunkach domowych najczęściej wykonuje się impregnację powierzchniową, polegającą na 2-3 krotnym pokryciu preparatami elementów drewnianych przy użyciu urządzenia natryskowego, pędzla lub szczotki. Inne metody profilaktyki to osuszanie piwnic i zawilgoconych pomieszczeń, oraz uniemożliwienie wlatywania z zewnątrz i zagnieżdżenia się tych owadów.
Walka z kołatkiem, który już zaatakował drewno jest wyjątkowo trudna. Często bezcelowe okazuje się wymienianie elementów konstrukcyjnych takich jak belki, gdyż dorosłe owady silnie przyciąga zapach świeżego drewna. W pewnym stopniu liczebność larw mogą ograniczać ich naturalni wrogowie jak np. błonkówka z gatunku Spathius exarator, roztocze Pyemotes (Pediculoides), oraz natrupki niebieskie (Korynetes coeruleus), których obecność w pomieszczeniu (np. na ramach okiennych), może świadczyć o aktywności larw kołatka domowego. Niestety nie są one w stanie zniszczyć całej populacji kołatka. W walce z kołatkiem najczęściej stosuje się ogrzewanie punktowe. Ma to tę zaletę, że nie trzeba ogrzewać całego mebla. Warto pamiętać, że drewno ogrzewa się bardzo powoli. Do nagrzewania najczęściej używane są generatory promieniowania mikrofalowego. Kołatek domowy może być również zwalczany poprzez fumigacje lub za pomocą żelu owadobójczego Xilix. W przeszłości kołatek domowy bywał również zwalczany za pomocą bromku metylu i terpentyny.
Ze względu na wysokie skomplikowanie zwalczania kołatka domowego najlepiej jest pozostawić walkę z nim specjalistycznej firmie DDD.
Ze względu na swoją powszechność kołatek domowy opisywany był wielokrotnie i posiada on wiele nazw łacińskich. Nazwy te to Ptinus punctatum, Anobium amplicolle Broun, Anobium caelatum, Ptinus cylindricum, Birrhus domesticus, Anobium latreillei, Hadrobregmus pumilum, Anobium ruficolle, Anobium ruficorne i Anobium striatum.
TAGI: zwalczanie kołatka, kołatek, kołatek domowy, dezynsekcja Warszawa, Anobium punctatum
