W niniejszym artykule przedstawimy istniejące metody fumigacji i dowiemy się dlaczego najlepszą z nich jest fumigacja beztlenowa przy pomocy generatorów azotu. Przedstawimy też najnowszy nabytek firmy Corneco w postaci zaawansowanego generatora azotu air micro.
Istnieje kilka metod fumigacji archiwaliów i przedmiotów drewnianych. Pierwszą z nich jest fumigacja fosforowodorem. Fosforowodór to nieorganiczny, łatwopalny, bezbarwny, bezwonny i słabo rozpuszczający się w wodzie związek chemiczny składający się z fosforu i wodoru. Fosforowodór używany w fumigacji otrzymuje się poprzez łączenie ciał stałych takich jak fosforek magnezu lub fosforek glinu z parą wodną. Reakcje te najlepiej przebiegają przy wysokiej temperaturze i wilgotności. Fosforowodór niszczy szkodniki w ciągu od 3 do 7 dni. Prowadzi on do ich paraliżu i zakłóca ich funkcje oddechowe.
Fosforowodór to gaz wyjątkowo toksyczny. O jego toksyczności może świadczyć między innymi fakt, że nie został on dopuszczony do wolnego obrotu. Już stężenie tego gazu wynoszące 0,1-0,2% wdychanego powietrza powoduje w ciągu 10 minut śmierć z powodu obrzęku płuc. Jest on też łatwopalny i wybuchowy, co stanowi poważne zagrożenie dla poddawanych fumigacji obiektów. Może on samorzutnie zapalić się w powietrzu, gdy jego stężenie przekroczy 1.8% (17900 ppm). Zapłon może też wystąpić, jeśli formy użytkowe fosforków skontaktują się z kwasami, wodą lub innymi związkami chemicznymi.
Niezwykle groźny jest również inny używany w fumigacji gaz jakim jest tlenek etylenu. Jest on niezwykle niebezpieczny dla oczu. Powoduje obrzęk oczu, pieczenie, obfite łzawienie i ból. Może doprowadzić do zmętnienia rogówki, upośledzeń widzenia, a nawet ślepoty. Powoduje pojawienie się blizn i stanów zapalnych na skórze. Działa też negatywnie na narządy wewnętrzne powodując uszkodzenia gonad, tarczycy, nadnerczy, trzustki i wątroby i przyczynia się do powstawania zaburzeń Ośrodkowego Układu Nerwowego. Międzynarodowa Agencja Badań nad rakiem uznała tlenek etylenu za rakotwórczy.
Za równo tlenek etylenu jak i fosforowodór mogą spowodować uszkodzenie fumigowanych obiektów. Szczególnie niebezpieczne są dla pigmentów, warstw werniksu, metali, skóry, kości słoniowej i szylkretu. Problemem na który należy zwrócić szczególną uwagę jest czernienie miedzi powodowane przez fosforowodór. Stosując fosforowodór nie należy zapominać, że w obiektach zabytkowych miedź często bywała stosowana jako imitacja złota.
Mimo tych niebezpieczeństw tlenek etylenu i fosforowodór były i do dziś są powszechnie stosowane w branży DDD. Na szczęście pojawiło się doskonalsze rozwiązanie w postaci fumigacji przy użyciu generatorów azotu. Użycie generatorów azotu to najlepsza dostępna metoda walki ze szkodnikami atakującymi archiwalia, meble i wszelkiego rodzaju zabytkowe przedmioty drewniane. Są one dużo bezpieczniejsze od innych metod, a jednocześnie wyjątkowo skuteczne. W przeciwieństwie do fosforowodoru i tlenku etylenu azot to gaz całkowicie nieszkodliwy dla człowieka. Na co dzień oddychamy powietrzem, które jest mieszaniną gazów składającą się w 78 % z azotu. Azot obok argonu zaliczany jest do gazów niereaktywnych. Gazy niereaktywne są nietoksyczne i nie powodują korozji. Zwalczanie szkodników przy użyciu generatorów azotu znane jest również jako metoda beztlenowa. W metodzie tej wykorzystywany jest fakt, że większość organizmów żywych w tym wszystkie owady potrzebuje do życia tlenu w postaci gazowej. Pozbawione go owady giną. Zwalczanie szkodników metodą beztlenową polega na umieszczeniu wartościowych obiektów takich jak zabytkowe meble, drewniane rzeźby, ikony, zabytkowe skrzynie i inne cenne drewniane przedmioty, stare rękopisy, starodruki i inne eksponaty muzealne lub archiwalne w szczelnym opakowaniu ze specjalnej folii, która nie przepuszcza tlenu. Brzegi folii zgrzewane są przy pomocy zgrzewarki, a później umieszcza się w niej zawory. Opakowania można połączyć ze sobą za pomocą rurek. Następnie azot z urządzenia dodawany jest do opakowań do momentu, aż stężenie tlenu wewnątrz opakowań spadnie do 0,1%-0,3%. Azot używany w generatorach azotu pobierany jest z powietrza atmosferycznego. Po osiągnięciu wymaganego stężenia tlenu obiekty są szczelnie zamykane zaworami i pozostawiane w zamknięciu przez przynajmniej 21 dni. W tej beztlenowej atmosferze giną wszelkie stadia rozwojowe owadów.
Firma Corneco jako pierwsza i jedyna w Polsce posiada nowoczesny generator azotu air micro produkowany przez renomowaną włoską firmę Barzagli Generatori specjalizującą się w produkcji wyspecjalizowanych urządzeń z zakresu mechaniki precyzyjnej w tym przede wszystkim maszyn do produkcji gazów technicznych takich jak tlen i azot. Generatory z rodziny air micro łączą kompaktowe wymiary z zachowaniem tej samej technologii i wysokiej niezawodności jak w przypadku większych generatorów tej firmy. W generatorach air micro azot produkowany jest metodą adsorpcji zmiennociśnieniowej, która pozwala na uzyskiwanie dużych strumieni czystego azotu, przy relatywnie małych wymiarach urządzenia. W przeciwieństwie do technik kriogenicznych w metodzie zmiennociśnieniowej cały proces zachodzi w temperaturze pokojowej. W metodzie tej azot produkowany jest poprzez przepływ sprzężonego powietrza przez kolumnę adsorpcyjną, która zawiera substancje adsorbującą w postaci węglowego sita molekularnego, które pochłania tlen i przepuszcza azot. Sito węglowe adsorbuje tlen do momentu nasycenia się po czym wymaga ono zregenerowania się. W celu zapewnienia ciągłości produkcji azotu generatory firmy Barzagli Generatori wyposażone są w dwie kolumny adsorpcyjne. W momencie, gdy jedna z kolumn adsorpcyjnych zostaje nasycona następuje przełączenie zaworów i strumień sprężonego powietrza trafia do drugiej kolumny, w której rozpoczyna się proces adsorpcji. W tym samym czasie nasycone sito molekularne w pierwszej kolumnie zostaje zregenerowane dzięki obniżeniu w nim ciśnienia do wartości atmosferycznych, co powoduje usunięcie zaadsorbowanego tlenu i zanieczyszczeń do otoczenia.
Generatory azotu Air Micro szczególnie dobrze sprawdzają się przy fumigacji archiwaliów, drewnianych przedmiotów i wszelkiego rodzaju zbiorów kultury. Ponieważ generatory te są nieszkodliwe dla zdrowia i łatwe w transporcie umożliwiają w większości przypadków dokonanie fumigacji na miejscu bez konieczności transportu archiwaliów i innych fumigowanych przedmiotów poza miejsce ich stałego przechowywania. To generatory azotu przyjeżdżają do rzeczy, a nie rzeczy do generatora. Zmniejsza to ryzyko uszkodzenia fumigowanych przedmiotów. Ze względu na swoją skuteczność i niezawodność metoda ta staje się coraz popularniejsza w muzeach na całym świecie w tym między innymi w Niemczech i w Austrii.
TAGI: Bezpieczna dezynsekcja, fumigacja beztlenowa, dezynsekcja azotem, dezynsekcja ekologiczna, Air Micro, dezynsekcja gazami niereaktywnymi,
