Częścią konstrukcji większości dachów zazwyczaj jest drewno. Drewno jako materiał budowlany ma wiele zalet, ale nie jest ono również pozbawione wad, a jedną z nich jest zagrożenie ze strony szkodników drewna. Z tego powodu napisaliśmy artykuł omawiający szkodniki drewna, które spotkać można w drewnianym dachu. Dowiecie się z niego jakie szkodniki drewna żerują w dachach, jak zwalczać szkodniki drewna w dachach, jak się pozbyć szkodników drewna z dachu, jak wyeliminować szkodniki drewna z dachu i jak wytępić szkodniki drewna z dachu.
Drewno będące elementem konstrukcji dachowych atakowane jest przez różne gatunki szkodników drewna niemniej wyróżnić można kilka szkodników żerujących w nim szczególnie często. Właśnie na nich skupimy się w naszym artykule. Szkodnikiem drewna najczęściej atakującym dachy i poddasza jest spuszczel pospolity. Jeśli drewno użyte do budowy dachu jest młode często zdarza się, że żeruje w nim miazgowiec parkietowiec. W dachach mogą żerować również owady takie jak miazgowiec omszony, miazgowiec brunatny i wyschlik grzebykorożny
Dlaczego właśnie te szkodniki drewna występują w dachach najczęściej? Jest tak dlatego, że wszystkie wymienione szkodniki dobrze rozwijają się w suchym drewnie, a właśnie takie drewno zazwyczaj jest składnikiem dachów. Wszystkie wymienione przed chwilą owady zaliczane są przez specjalistów zajmujących się zwalczaniem szkodników drewna do szkodników drewna żerujących w drewnie powietrzno-suchym. Wilgotność tego typu drewna wynosi od 10 do 20 %. W przeciwieństwie do drewna zawilgoconego lub zagrzybionego drewno takie znajduje się w budynkach które zostały prawidłowo zbudowane, a następnie były one odpowiednio konserwowane. Wymagania i preferencje dotyczące rodzaju drewna nie są jednak u wszystkich tych owadów identyczne. Na przykład miazgowce rozwijają się tylko w suchym drewnie, a spuszczel oraz kołatek także w drewnie zagrzybionym oraz wilgotnym.
Jeśli szkodniki pojawiły się w stosunkowo nowym dachu to bardzo możliwe jest, że trafiły one do naszego domu już z drewnem. Najczęściej w ten sposób do naszych dachów trafiają szkodniki takie jak trzpiennik sosnowiec, drzwiennik olbrzym, kruszel czarny, kapturnik ceglasty i wykarczak sosnowiec. Na szczęście wymienione szkodniki po zakończeniu swojego rozwoju w drewnie nie opanowują go ponownie.
W dachach dość rzadko lub niemal nigdy nie żerują szkodniki preferujące drewno zagrzybione i zawilgocone takie jak kołatek uparty, krokwiowiec piłkorożny, palotocz mostowy, zmorsznik czerwony, trzeń długoryjki, króciec wielożerny i butwiak owłosiony.
Wiele spośród szkodników drewna w tym na przykład stukacz świerkowiec i zagwoździk fioletowy żeruje wyłącznie w drewnie nieokorowanym. Również tych szkodników nie spotkamy w dachu domu ponieważ drewno nieokorowane nie jest używane do budowy dachów.
Istnieje wiele oznak świadczących o tym, że mamy szkodniki drewna w dachu. Pierwszymi oznakami tego, że mamy szkodniki drewna w dachu domu są odgłosy żerowania, które wydają szkodniki drewna żerujące w dachu. Zazwyczaj jednak to, że mamy robaki w dachu zauważamy dopiero wtedy, gdy pierwsze osobniki dorosłe opuszczą drewno. Wiąże się to z pojawieniem się szeregu kolejnych oznak ich występowania. Po pierwsze są to okrągłe otwory wylotowe przez które osobniki dorosłe opuściły drewno. Z otworów tych nierzadko wysypuje się mączka drewna. Czasami zaobserwować można również pojawienie się samych osobników dorosłych szkodników drewna lub owadów polujących na szkodniki drewna.
Zauważenie otworów wylotowych wypełnionych mączką nie świadczy jednak o tym, że w drewnie są szkodniki drewna ponieważ mogły one być w nim wcześniej, a następnie je opuścić w związku z czym teraz już ich w nim niema.
Straty powodowane przez szkodniki drewna nierzadko bywają naprawdę spore. Mogą one doprowadzić do całkowitego zniszczenia budynków w których żerują. Z tego powodu szkodniki drewna powinny być zwalczane.
Istnieją liczne metody zwalczania szkodników w drewnianym dachu. Metody te nie różnią się od metod stosowanych w celu zwalczania owadów występujących w innych częściach budynków. Najpopularniejsze z nich to zwalczanie szkodników drewna w drewnianym dachu przez gazowanie, zwalczanie szkodników drewna w dachu żelem owadobójczym XILIX i zwalczanie szkodników drewna w drewnianym dachu promieniowaniem mikrofalowym.
Jeśli szkodniki opanowały znaczną część drewna z którego wykonane są budynki najczęściej przeprowadzane jest gazowanie. Gazowanie polega na szczelnym przykryciu budynku nieprzepuszczającą powietrza folią, a następnie na wpuszczeniu do jego wnętrza zabijającego owady gazu. Gaz ten pozostaje wewnątrz budynku przez kilka dni. Gaz używany podczas gazowania jest wysoce toksyczny w związku z czym na czas przeprowadzania tego zabiegu wszystkie osoby i zwierzęta mieszkające w danym budynku musza go opuścić. Gazowanie to metoda cechująca się wyjątkowo wysoką skutecznością. Zabija wszystkie owady żerujące w danym budynku. Niestety wiąże się ono z koniecznością opuszczenia całego budynku na dłuższy czas. Na szczęście istnieją metody pozwalające na zwalczanie szkodników w dachu budynku bez konieczności jego opuszczania na czas tego zabiegu. Zabiegi te umożliwiają oddziaływanie na konkretne elementy drewniane lub nawet na ich fragmenty. Spośród tego typu metod wyróżnić należy zwłaszcza dwie metody, a mianowicie zwalczanie szkodników drewna w dachu żelem owadobójczym XILIX i zwalczanie szkodników drewna w dachu promieniowaniem mikrofalowym.
Zwalczanie szkodników drewna w dachu żelem owadobójczym XILIX to wyjątkowo skuteczna metoda. Żel owadobójczy XILIX nakładany jest na drewno w którym żerują owady. W przeciwieństwie do gazowania żel owadobójczy XILIX nie tylko zabija owady, ale również zabezpiecza drewno przed ich ponownym pojawieniem się. Substancją czynną odpowiadającą za owadobójcze właściwości żelu XILIX jest permetryna. Zaletą żelu owadobójczego XILIX jest fakt, że zwalczanie szkodników drewna za jego pomocą nie wiąże się z koniecznością opuszczenia danego domu przez jego mieszkańców. Zwalczanie owadów w dachu żelem XILIX szczególnie często stosowane jest w sytuacji, gdy występują one jedynie w niektórych spośród drewnianych elementów z których zbudowany został dany budynek.
Kolejna metoda zwalczania szkodników drewna w dachu domu to nagrzanie drewna do odpowiednio wysokiej temperatury powodującej śmierć owadów żerujących w drewnie. Nagrzanie drewna teoretycznie nie jest trudne, ale w przypadku drewna będącego elementem budynku sytuacje komplikuje fakt, że nie może ono zostać zdemontowane na czas zabiegu. Najczęściej stosowaną metodą nagrzewania wbudowanego drewna do odpowiednio wysokiej temperatury jest skorzystanie z promieniowania mikrofalowego. Promieniowanie mikrofalowe wydzielane jest przez generatory mikrofal. Generatory mikrofal ogrzewają wodę znajdującą się w drewnie, a tym samym samo drewno i żyjące w nim owady do temperatury przy której dochodzi do ścinania się białka z którego zbudowane są ciała owadów. Generatory mikrofal do wytwarzania promieniowania mikrofalowego potrzebują jedynie energii elektrycznej.
Wszystkie wymienione metody zwalczania szkodników drewna stosowane są przez osoby profesjonalnie zajmujące się zwalczaniem szkodników drewna. Za równo żel owadobójczy XILIX jak i substancje niezbędne do wytwarzania gazu potrzebnego do gazowania dostępne są wyłącznie dla firm DDD. Do wytworzenia mikrofal niezbędne są specjalistyczne generatory mikrofal. W związku z tym metody te nie są dostępne dla osób, które nie zajmują się profesjonalnym zwalczaniem szkodników drewna. Niestety nie istnieją skuteczne domowe metody zwalczania szkodników drewna które mogą być zastosowane przez osoby nie zajmujące się profesjonalnie ich zwalczaniem.
Każdy ze szkodników drewna, które wcześniej wymieniliśmy wygląda nieco inaczej niemniej istnieją pewne cechy wspólne dla wszystkich wymienionych szkodników drewna. Wszystkie one jak również większość innych szkodników drewna których nie wymieniliśmy zaliczane są do rzędu chrząszczy. W związku z tym wszystkie mają cechy wspólne charakteryzujące chrząszcze. Opis rozwoju szkodników drewna, który przedstawimy za chwilę, a także opis ich wyglądu, który przedstawimy w dalszej części artykułu dotyczyć będzie właśnie szkodników drewna zaliczanych do tej grupy zwierząt.
Cykl rozwojowy szkodników drewna składa się z czterech stadiów. Stadia te to jajo, larwa, poczwarka i postać dorosła. Samice osobników dorosłych szkodników drewna składają jaja w drewnie w którym będą rozwijać się larwy. Stadium larwy jest najdłuższym stadium ich rozwoju. U większości szkodników drewna jego długość wielokrotnie przekracza długość wszystkich pozostałych stadiów rozwoju razem wziętych. Larwy szkodników drewna zazwyczaj przez całe swoje życie żerują w tym samym kawałku drewna w którym samica złożyła jaja z których się wylęgły. Podczas swojego żerowania drążą w drewnie chodniki, które zazwyczaj wypełnione są mączką drzewną i odchodami.
W tym samym kawałku drewna w którym odbywa się żerowanie drewnojadów następuje przepoczwarzenie larw szkodników drewna. Osobniki dorosłe szkodników drewna po przepoczwarzeniu zazwyczaj jeszcze przez kilka dni, a czasami nawet przez kilka miesięcy pozostają w kawałku drewna w którym wcześniej żerowały. Drewno opuszczają w miesiącach letnich kiedy to panują wyższe temperatury. Niektóre szkodniki drewna w pomieszczeniach ogrzewanych mogą rozwijać się przez cały rok.
Osobniki dorosłe szkodników drewna po opuszczeniu drewna zajmują się głównie poszukiwaniem partnerów i rozmnażaniem.
Czas trwania poszczególnych stadiów rozwoju szkodników drewna w dużym stopniu uzależniony jest od panujących warunków. Na czas ten wpływają zwłaszcza czynniki takie jak wilgotność, jakość pożywienia i temperatura. W Polsce dość rzadko zdarzają się temperatury wyższe od temperatur optymalnych dla rozwoju szkodników drewna w związku z czym upraszczając sprawę i odnosząc się do naszego kraju możemy powiedzieć, że im wyższe panują temperatury tym szybciej rozwijają się szkodniki drewna. Dotyczy to wszystkich stadiów rozwojowych szkodników drewna począwszy od jaja poprzez larwy i poczwarki aż po osobniki dorosłe. Jeśli chodzi o pożywienie to każdy szkodnik drewna posiada specyficzne wymagania dotyczące tego w jakim rodzaju drewna rozwija się najszybciej, a także tego w jakim rodzaju w ogóle może się rozwijać. Wymagania te obejmują gatunek drewna, jego wiek, wilgotność, poziom zagrzybienia i szereg innych czynników.
Wygląd każdego stadium szkodników drewna znacząco różni się pomiędzy sobą. Larwy szkodników drewna mają podłużny, robakowaty kształt. Podzielone są one na mniej lub bardziej wyraźne segmenty. Zazwyczaj są one białe lub białawe. Rozmiary larw rosną wraz z ich rozwojem, a wyrośnięte larwy szkodników drewna są większe od osobników dorosłych szkodników drewna należących do tego samego gatunku.
Osobniki dorosłe szkodników drewna wyposażone są w aparat gębowy typu gryzącego. Składa się on z wargi górnej i dolnej, a także dwóch żuwaczek i żuchwy. Żuwaczki osobników dorosłych często nazywane są szczękami górnymi, a żuchwa szczękami dolnymi. Częścią dolnej wargi i szczęk są zrośnięte głaszczki używane przez nie jako narząd dotyku. Każdy szkodnik drewna posiada dwie pary głaszczek: głaszczki wargowe i głaszczki szczękowe.
Pierwsza para skrzydeł szkodników drewna przekształcona jest w grube pokrywy. Pokrywy te chronią mające błoniasty kształt skrzydła drugiej pary. Gruby oskórek szkodników drewna wykonany jest z chityny.
Osobniki dorosłe szkodników drewna mają walcowaty kształt. Kształt ten wynika z faktu, że ich przeobrażenie następuje wewnątrz drewna w związku z czym muszą one mieć kształt ciała umożliwiający im wyjście z drewna na zewnątrz przez stosunkowo wąskie otwory wylotowe.
Ciała osobników dorosłych szkodników drewna składają się z trzech podstawowych części, a mianowicie głowy, tułowia i odwłoka. Ponadto na głowie szkodników drewna znajdują się czułki, a do tułowia szkodników drewna przytwierdzone są nogi, skrzydła i pokrywy. Głowa szkodników drewna składa się z części mózgowej, która osłania mózg oraz odchodzące od niego nerwy, a także części twarzowej mieszczącej narządy gębowe.
Jeśli chodzi o różnice dotyczące wyglądu poszczególnych stadiów szkodników drewna to jaja i larwy różnych gatunków szkodników drewna są do siebie dość podobne, a odróżnić je można od siebie jedynie dzięki drobnym szczegółom. Często zdarza się, że jedynie pojedyncze szczegóły anatomiczne pozwalają na odróżnienie od siebie larw różnych szkodników drewna. Larwy różnych szkodników drewna często przypisuje się do gatunku nie na podstawie ich wyglądu, lecz na podstawie rodzaju drewna w którym je znaleziono.
Dużo wyraźniejsze są różnice występujące pomiędzy osobnikami dorosłymi różnych gatunków szkodników drewna. Różnią się one rozmiarami, kolorami, kształtem czułek i pokryw, obecnością, rozmieszczeniem i wielkością punktów na pokrywach, a także szeregiem innych szczegółów anatomicznych. Różnice te umożliwiają odróżnienie od siebie poszczególnych szkodników drewna. Dla dowiedzenia się który szkodnik drewna żeruje w danym fragmencie drewna nie jest jednak konieczne zauważenie osobników dorosłych lub przedstawicieli innych stadiów rozwojowych. Można to stwierdzić na podstawie wielkości lub kształtu otworów wylotowych, obecności i wyglądu mączki drzewnej wysypującej się z otworów, rodzaju drewna w którym żerował szkodnik (gatunek drewna, jego wiek, umiejscowienie, wilgotność oraz to, czy zostało ono okorowane czy też nie) oraz na podstawie szeregu innych czynników. Rozpoznanie tego z którym z szkodników drewna mamy do czynienia nie zawsze jest jednak konieczne w celu przeprowadzenia jego zwalczania.
Spośród wielu gatunków szkodników drewna żerujących w dachach jeden pojawia się w nich szczególnie często. Gatunkiem tym jest spuszczel pospolity.
Spuszczel pospolity występuje w całej Polsce, a także w większości państw świata położonych w strefie klimatu umiarkowanego za równo na półkuli północnej jak i południowej. Do większości państw w których występuje spuszczel pospolity trafił z drewnem przywiezionym przez człowieka. W domach spuszczel pospolity najliczniejszy jest w dachach, ale pojawia się we wszystkich wykonanych z drewna elementach budynków, a także w meblach. Wielkość osobników dorosłych spuszczela pospolitego jest dość zróżnicowana. Mogą mieć one od 7 do 21 milimetrów długości. Jeśli chodzi o barwę spuszczela pospolitego to jest ona zróżnicowana od brunatnej aż po czarną. Larwy spuszczela pospolitego są wyjątkowo duże. Osiągają one aż 30 milimetrów długości. Poczwarki spuszczela pospolitego pod względem kształtu przypominają osobniki dorosłe spuszczela pospolitego.
W środowisku naturalnym spuszczele pospolite pojawiają się w miesiącach letnich niemniej w pomieszczeniach ogrzewanych a więc we wnętrzach domów mogą one pojawiać się przez cały rok. Zniszczenia powodowane przez spuszczela pospolitego są wyjątkowo poważne. Często zdarza się, że na skutek jego działalności dochodzi do zawalania się budynków, a zwłaszcza ich dachów.
Drugim po spuszczelu pospolitym najczęściej występującym w Polsce szkodnikiem drewna jest kołatek domowy. Bardzo rzadko pojawia się on jednak w drewnianych dachach ponieważ preferuje drewno o większej wilgotności.
Często za to pojawiają się w dachach miazgowce takie jak miazgowiec parkietowiec, miazgowiec omszony i miazgowiec brunatny. Spośród wymienionych gatunków miazgowców w Polsce najliczniej występuje miazgowiec parkietowiec. Miazgowiec brunatny i miazgowiec omszony występują w Polsce znacznie rzadziej. Występowanie tych gatunków w drewnie dachów ogranicza fakt, że żerują one głównie w drewnie drzew liściastych podczas gdy dachy najczęściej budowane są z użyciem drewna drzew iglastych. Przedplecze miazgowców ma nieregularny czworokątny kształt. U nasady jest ono węższe. Pokrywy pokryte są rzędami regularnych kropek. Podobnie jak jest to w przypadku spuszczela pospolitego miazgowce w pomieszczeniach zamkniętych mogą pojawiać się przez cały rok. Miazgowce rozwijają się dość szybko jak na szkodniki drewna ponieważ ich rozwój trwa około roku, a w ogrzewanych pomieszczeniach zamkniętych zaledwie 4 miesiące.
W dachach domów może żerować także wyschlik grzebykorożny. Występowanie wyschlika grzebykorożnego podobnie jak jest to w przypadku miazgowców ogranicza fakt, że nie żeruje on w drewnie drzew iglastych lecz w drewnie drzew liściastych w tym zwłaszcza buków i dębów. Osobniki dorosłe wyschlika grzebykorożnego są dość niewielkie. W porównaniu ze spuszczelem pospolitym jest on wręcz mikrusem ma on bowiem od 3 do 5 milimetrów długości. Ciało tego owada jest walcowate, wydłużone i brunatne. Odróżnienie wyschlika grzebykorożnego od innych gatunków owadów jest dość proste ze względu na jego wyróżniające się czułki. Najbardziej charakterystyczne są przypominające grzebyki czułki samców. Czułki samic wyschlika grzebykorożnego są mniej charakterystyczne. Można powiedzieć, że przypominają one grzebyki których ząbki zostały złamane dość blisko nasady.
W drewnianym dachu mogą pojawiać się też inne szkodniki na przykład osy, kuny czy jaskółki ale nie będziemy ich tutaj omawiać ponieważ nie są one typowymi szkodnikami drewna.
