Często stosowaną metodą zwalczania szkodników jest użycie substancji chemicznych w postaci gazu, pary lub dymu. Metodę tą nazywamy fumigacją, a używane w jej trakcie substancje nazywane są fumigantami. Fumigacja to proces niezwykle skuteczny, a jednocześnie neutralny dla odkażanego materiału. Zabieg ten wykorzystywany do dezynsekcji obiektów i przedmiotów w których zagnieździły się owady trudne do zwalczenia w inny sposób. Fumigacja wykorzystywana jest bardzo często do zwalczania szkodników drewna takich jak spuszczel pospolity czy kołatek domowy w budynkach drewnianych, zabytkowych oraz elementach z drewna.
Szczególnie często stosowaną metodą fumigacji jest namiotowanie polegające na zamknięciu fumigowanego obiektu w szczelnym opakowaniu, do którego wtłaczany jest pod ciśnieniem fumigant. W chwili obecnej najczęściej jest to fosforowodór. Metoda ta sprawdza się zarówno podczas gazowania pojedynczych opakowań drewnianych, mebli, jak i całych budynków. W gospodarstwach domowych często stosuje się miniaturowe elektrofumigatory emitujące niewielką ilość neutralnych dla człowieka oparów owadobójczych.
Fumigacja domów, kościołów oraz obiektów zabytkowych to zabieg, który przeprowadza się kilku etapowo i może trwać od 7 do 21 dni. Czas wykonania zabiegu zależy między innymi od wielkości budynku, jego kubatury i pogody podczas wykonywania zabiegu fumigacji. Podczas wykonywania gazowania obiekt musi zostać odpowiednio uszczelniony a teren wokół zabezpieczony i oznakowany.
Potocznie fumigacją nazywana jest także obróbka termiczna palet na eksport. Zabieg ten ma na celu pozbycie się szkodników drewna z elementów drewnianych służących do zabezpieczenia i przewozu towaru za granicę. Zwalczanie szkodników drewna tą metodą przeprowadza się w komorze w której materiał jest wygrzewany do 56 stopni co powoduje śmierć żerujących w nim szkodników. Po odpowiednim przeprowadzeniu zabiegu na paletach i elementach drewnianych wypalany jest znak IPPC. Więcej i Fumigacji palet na eksport...
Obok mikrofal i iniekcji ciśnieniowej fumigacja należy do głównych sposobów zwalczania szkodników drewna. Należy jednak pamiętać, że fumigacja to zabieg silnie toksyczny. Wykonanie takich czynności powinno odbywać się przez specjalnie przeszkolony i przygotowany do tego celu personel firmy DDD. W trakcie przeprowadzania gazowania należy przestrzegać wielu procedur bezpieczeństwa, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa zwierzętom, środowisku, a przede wszystkim ludziom. Poza tym ważna jest lokalizacja obiektu, który ma być poddany działaniu fumigantów. Miejsca gęsto zasiedlone takie jak osiedla, czy obszary miejskie i miejsca użyteczności publicznej(urzędy, szpitale, ośrodki kultury) z reguły nie kwalifikują się do fumigacji. Wiąże się z tym odpowiedzialność po stronie wykonawcy oraz zagrożenia jakie niesie ze sobą trujący gaz, jakim jest fosforowodór.
Fumigacja w miejscach, gdzie warunki jej zastosowania są bezpieczne dla wyżej wymienionych jednostek odbywa się w czasie 10-14 dni. Temperatura i wilgotność powietrza także mają wpływ na postępowanie przy gazowaniu. Pierwszym etapem fumigacji jest rozpoznanie obiektu i dokładnie jego uszczelnienie specjalną folią, która nie przepuszcza fumigantu. Separacja obiektu tym sposobem zapewni skuteczne działanie substancji szkodliwych na szkodniki. W czasie zwalczania drewno-jadów obiekt jest wyłączony z użytku i odpowiednio oznakowany aby chronić bezpieczeństwo osób postronnych. Po okresie wyniszczania stadium rozwojowego owadów budynek zostaje otworzony przez techników DDD. Wszelkie pozostałości po preparatach używanych do fumigacji należy zebrać po jej zakończeniu i zanurzyć w wodzie z detergentem.Czynności przed odbiorem lokalu użytkowego polegają na wietrzeniu wszystkich pomieszczeń. W dalszym etapie użytkowania budowli po fumigacji nie ma możliwości zatrucia się fosforowodorem.
Fosforowodór to nieorganiczny, łatwopalny, bezbarwny, bezwonny i słabo rozpuszczający się w wodzie związek chemiczny składający się z fosforu i wodoru. Jest on jedynym obecnie stosowanym fumigantem.
Fosforowodór używany w fumigacji otrzymuje się poprzez łączenie ciał stałych takich jak fosforek magnezu lub fosforek glinu z parą wodną. Reakcje te najlepiej przebiegają przy wysokiej temperaturze i wilgotności. Fosforowodór niszczy szkodniki w ciągu od 3 do 7 dni. Prowadzi on do ich paraliżu i zakłóca ich funkcje oddechowe. Na rynku istnieje wiele dostępnych form fosforków:
Przepuszczające gaz woreczki. Woreczki można łączyć w koce, łańcuchy lub pasy. Woreczki używane są przede wszystkim do gazowania małych ilości towarów i do małych pomieszczeń, ale połączone w koce lub pasy bywają też stosowane na większą skalę na przykład w ładowniach statków.
Drażetki i tabletki służą do gazowania zboża, nasiona motylkowatych, nasiona oleistych, drewna i bambusa. Dostarczane są one w gazoszczelnych i szczelnie zamykanych aluminiowych butelkach lub puszkach. Typowa tabletka pozwala na uwolnienie 1 grama fosforowodoru, a drażetka 0,2 grama. 30 drażetek o masie 18 gramów wystarcza do gazowania 1 tony zboża.
Taśmy i płytki polietylenowe. Typowe wymiary impregnowanych płytek to 28 na 17 cm. Każda taka płytka uwalnia 33 gram fosforowodoru. Płytki można łączyć w taśmy przepuszczające gaz opakowania,
Podstawowe zasady stosowania fosforowodoru:
Zawsze należy stosować się do instrukcji dodanej do stosowanego środka.
Nie należy zwilżać preparatów wodą, gdyż może to spowodować wybuch lub pożar.
Jeszcze do niedawna najczęściej stosowanym fumigantem był Bromek metylu, fumigant ten wykorzystywany głównie do fumigacji produktów, pustych pomieszczeń, drewna, silosów czy gleby oddziaływał negatywnie na środowisko niszcząc Ozon w stratosferze. Władze Unii Europejskiej podjęły decyzje o wycofaniu go z obiegu na terenie Unii, a z nienim 1 stycznia 2015 roku wycofano go również w Polsce. Obecnie zamiennikiem i najczęściej stosowanym gazem do (gazowania) fumigacji jest PH3 (fosforowodór).
Fosforowodór otrzymujemy z Mg3P2 (fosforek magnezu) oraz zamiennie A1P (fosforek glinu). Gaz ten otrzymywany z ciał stałych, które są fosforkami metali wykorzystywany jest do zabiegów fumigacji jest otrzymywany z ciał stałych znanych jako fosforek magnezu (Mg3P2) lub fosforek glinu (AlP). Są to główne fosforki metali, stosowane do fumigacji towarów eksportowych, silosów, ziaren zbóż, pustych magazynów, produktów żywnościowych, opakowań drewnianych, dachów zarażonych przez drewnojady, pustych pomieszczeń i materiałów porażonych przez insekty.
Charakterystyka Gazu PH3 fosforowodór. Czysty PH3 jest bez smaku, bez barwy i zapachu. Wydzielany w początkowej fazie pozastawia zapach czosnku, a często też rozkładającej się ryby. Dodatkowo w wielu formach użytkowych powstaje zapach amoniaku głównie w preparatach zawierających węglan amonu i ma służyć jako element ostrzegawczy. Fosforowodór ma małą cząsteczkę i niski punkt wrzenia. Jest zaledwie 1,2 razy cięższy od powietrza, dlatego z bez problemu łączy się z powietrzem. Jest raczej niepalny i łatwo penetruje, fumigowany towar, pomieszczenia i folie pakowaną. Po zbiegu gazwoania łatwo się odwietrza i nie postawia żadnych pozostałości w fumigowanym towarze.
Fosforki metali reagują z parą wodną otoczenia i generują substancję aktywną ? fosforowodór (PH3) zgodnie ze wzorem:
Fosforek magnezu Mg3P2 + 6H2O - 3Mg(OH) 2 + 2PH3
Fosforek glinu AlP + 3H2O - Al(OH)3 + PH3
Wydajność tych reakcji zależy od temperatury i wilgotności, stąd w warunkach chłodu i niskiej wilgotności reakcje są spowolnione i jest gorsze wydzielanie gazu. Fosforek glinu generuje fosforowodór zwykle wolniej (Tabela 1) niż fosforek magnezu, który uwalnia PH3 już po kilku minutach po umieszczeniu w wilgotnej atmosferze. Fosforek magnezu reaguje z wilgocią w niższych temperaturach i w niższej wilgotności niż fosforek glinu, a ponadto rozkłada się całkowicie. Jego właściwości umożliwiają przeprowadzenie skutecznej fumigacji w niższych temperaturach, w których fosforek glinu nie może być stosowany. Fosforek magnezu nadaje się dobrze do gazowania np. orzechów i tytoniu, które są przechowywane w suchych pomieszczeniach.
Fosforowodór może samorzutnie zapalić się w powietrzu powyżej granicy palności wynoszącej 1.8% (17900 ppm). Zapłon może też wystąpić, jeśli formy użytkowe fosforków skontaktują się z wodą, kwasami lub innymi związkami chemicznymi. Typowe stężenia zabiegowe gazu są znacznie niższe niż 17900 ppm, więc fosforowodór stosowany właściwie nie powoduje pożaru ani eksplozji. Aby zapobiec tym zagrożeniom, drażetki lub tabletki należy zawsze rozmieszczać równomiernie w masie produktu lub na jego powierzchni.
W zależności od temperatury czas potrzebny do zniszczenia populacji szkodnika waha się od 3 do 7 dni, a nawet dłużej (Tabela 1). Tak długi okres czasu często wyklucza możliwość jego użycia w wielu zakładach lub hurtowniach, np. z powodu szybkiego obiegu określonych produktów.
Działanie PH3 na szkodniki. Fosforowodór jest bardzo trujący dla owadów, innych zwierząt i ludzi. Działa na szkodliwe owady i gryzonie, zakłócając ich funkcje oddechowe. Dokładny sposób działania tego gazu nie jest znany. Prawdopodobnie hamuje pobieranie i transfer elektronów od tlenu do struktur ciała. Z tego właśnie powodu, tlen musi być obecny w atmosferze w odpowiednim stężeniu, aby fosforowodór był trujący, a obniżenie zawartości tlenu w powietrzu zwykle powoduje niższą śmiertelność zwalczanych szkodników. Ponadto stwierdzono, że fosforowodór działa na system nerwowy owadów prowadząc do ich paraliżu. Paraliż mięśni obsługujących tchawki hamuje procesy oddychania.
Działanie PH3 na towary i materiały. Towary gazowane fosforowodorem nie ulegają najmniejszym zmianom. Zapach, smak, wygląd, właściwości mielenia i wypiekowe traktowanych zbóż nie zmieniają się. Czysty fosforowodór w dawkach zabiegowych nie jest trujący dla roślin. Szczegółowe badania wykazały, że fosforowodór może być stosowany w zabiegach kwarantannowych do zwalczania owocanek (np. Ceratitis capitata) w świeżych owocach i warzywach, jak również skośnika ziemniaczaka (Phthorimaea operculella) w przechowywanych ziemniakach. Fosforowodór nie zakłóca kiełkowania nasion, dlatego może być stosowany do gazowania materiału siewnego. Fosforowodór wykorzystywany do zwalczania szkodników drewna, owadów gryzących drewno, zwalczanie korników w formie gazowanie domu, gazowanie więźby dachowej, fumigacja dachu czy po protu fumigacja drewna stosuje się stężenia:
Fosforowodór w stężeniach wyższych niż 100 ppm i w wilgotności względnej powietrza wynoszącej >50% koroduje miedź, brąz i inne stopy miedzi, drogocenne metale takich jak srebro i złoto. Może też reagować z solami na filmach fotograficznych. Z tego powodu rzadko jest stosowany w budynkach, w których znajdują się przewody elektryczne, urządzenia elektryczne, wyposażenie telefoniczne, komputery i maszyny kontrolowane mikroprocesorami. Wymagane są specjalne techniki uszczelniania i ochrony przewodów elektrycznych, silników i wyposażenia, aby nie wystąpiły uszkodzenia części miedzianych podczas gazowania.
Fosforowodór w środowisku. Po fumigacji towary i budynki są wietrzone, a fosforowodór jest uwalniany do atmosfery, gdzie ulega rozproszeniu. Z powodu stale wysokiej częstotliwości reakcji z rodnikami OH-, przemieszczenie się fosforowodoru do stratosfery nie jest możliwe i dlatego nie niszczy warstwy ozonowej w stratosferze. Fosforowodór jest szybko usuwany z troposfery, gdyż przemienia się w kwas fosforowodorowy, który wytrąca się z atmosfery i opada na ziemię, gdzie jest adsorbowany.
Fosforki metali dostępne na rynku. Dostępne są następujące formy użytkowe fosforków: drażetki, tabletki, saszetki, woreczki, płytki, koce i inne.
Najczęściej używanymi formami fosforków metali są drażetki i tabletki z dodatkiem parafiny. Dostarczane są w gazoszczelnych i szczelnie zamykanych aluminiowych butelkach lub puszkach. Drażetki ważą około 0,6 g i każda drażetka może uwolnić 0,2 g fosforowodoru. Są pakowane w szczelnie zamykanych butelkach. Tabletki są kuliste lub płaskie. Tabletka waży około 3 g i uwalnia 1 g fosforowodoru. Kuliste tabletki są pakowane w szczelnie zamykanych butelkach. Płaskie tabletki są umieszczane w cylindrycznych rurkach, które pakowane są w hermetycznych puszkach. Drażetki i tabletki mogą być używane do gazowania następujących produktów: zboża, nasiona motylkowatych, nasiona oleistych, drewno, bambus, różne nasiona. Drażetki i tabletki są specjalnie opracowane do fumigacji zbóż w silosach, masy ziarna w magazynach płaskich i worków w stosach.
Fosforki metali są także dostępne w innych formach użytkowych, które w porównaniu z drażetkami i tabletkami umożliwiają szybsze zastosowanie wstępnie określonej dawki i łatwe usunięcie odgazowanego materiału. Tu należą fosforki metali w przepuszczających gaz woreczkach lub opakowaniach pęcherzykowatych lub impregnowane w folii polietylenowej. Te łatwe do usunięcia opakowane formy użytkowe są szczególnie przydatne do stosowania w sypkich materiałach przetworzonych lub gotowych do użycia, takich jak mąka, orzechy, popcorn i suszone owoce, w których pozostałości nie są dozwolone.
Woreczki np. produktu Detia Gas Ex-B zawierają 56-67% fosforku glinu zamkniętego w woreczkach Tyvek (pokrycie polietylenowe), które są przepuszczalne dla par wody i PH3, lecz praktycznie nie przepuszczalne dla wody w płynie. Woreczki nie powinny być otwierane (rozerwane) czasie fumigacji. Po wyjęciu z opakowania (folia aluminiowa) następuje opóźniony rozkład fosforku dzięki specjalnym składnikom o właściwościach opóźniających (absorbujących). Po poprawnym rozmieszczeniu w produkcie całkowicie odgazowane woreczki zawierają zwykle małe ilości nie przereagowanego fosforku glinu i mogą być bezpiecznie usunięte i zniszczone. Nie są uważane wtedy za niebezpieczne odpady.
Woreczki szczególnie nadają się do gazowania małych pomieszczeń i małych ilości towarów sypkich, jak np. w wagonach kolejowych. Mogą być po prostu dodane do sypkich surowców rolniczych (np. do ziarna zbóż) i innych produktów w trakcie napełniania silosów. W tym przypadku woreczki są usuwane, gdy produkt jest pobierany z silosu.
Woreczki łączy się z sobą i otrzymuje się następujące produkty: pasy, koce z woreczków i łańcuchy woreczków (Tabela 2).
Pas jest specjalnie zaprojektowany po to, aby mógł być umieszczony w masie produktu za pomocą oczka na linę, znajdującego się na jednym z końców pasa. Łańcuch utworzony jest z 10 połączonych z sobą woreczków i zalecany jest do gazowania stosów i pomieszczeń.
Koc jest długim pasem zawierającym 100 woreczków. Koc łatwo jest zastosować i usunąć po fumigacji, zresztą jak i inne produkty utworzone z woreczków. Dobrze nadaje się do fumigacji na wielką skalę, np. ładowni statków, magazynów płaskich i do zabiegów przestrzennych.
Fosforek magnezu jest produkowany nie tylko w formie drażetek lub tabletek, lecz także jest zamykany w płytkach i taśmach polietylenowych. Wymiary impregnowanych płytek: 28 x 17 cm. Każda płytka uwalnia 33 g fosforowodoru. Taśma utworzona jest z 20 płytek połączonych z sobą i uwalnia 660 g fosforowodoru. Każda płytka lub taśma jest zamknięta w gazoszczelnych opakowaniach foliowych. Opakowania te nie zamykają się powtórnie. Bęben zawiera 120 płytek lub 6 taśm, które mogą uwolnić 3960 g fosforowodoru. Fosforek magnezu jest również pakowany w małe, przepuszczające gaz opakowania, które używa się do gazowania wyposażenia lub mniejszych pomieszczeń.
Podstawowe zasady stosowania fosforowodoru. Jedną z zalet fosforku glinu lub magnezu jest to, że są one stosunkowo proste do stosowania w czasie fumigacji. Obliczamy objętość pomieszczenia lub tonaż produktu, który zamierzamy zagazować, po czym wykładamy odpowiednią liczbę drażetek lub tabletek. Inna metoda polega na umieszczeniu odpowiedniej liczby woreczków, pasów, koców, płytek czy taśm w gazowanym pomieszczeniu, albo przyczepienie ich do tacy kartonowej lub pasa z cienkiej siatki metalowej, albo po prostu umieszczeniu na lub w produkcie, który zamierzamy zagazować. Przykłady zalecanych dawek są podane w Tabeli 3. Ponieważ rekomendacje producenta mogą się zmieniać, należy zawsze postępować zgodnie z instrukcjami podanymi w etykiecie-instrukcji stosowania preparatu.
Fosforek glinu nie od razu wydziela fosforowodór, dlatego stosowanie tabletek, drażetek czy innych form użytkowych zawierających fosforek glinu może być prowadzone bez ochrony dróg oddechowych. Należy jednak monitorować stężenie fosforowodoru, aby potwierdzić, czy ochrona dróg oddechowych jest potrzebna. Gazowanie z zastosowaniem fosforków glinu jest długotrwałe. Zwykle okres ekspozycji wynosi 72 godziny w temp. 20oC i 45-55% wilgotności względnej powietrza. Wydzielanie gazu jest powolne i może trwać od 12 do 48 godzin, zanim wymagane stężenie fosforowodoru zostanie osiągnięte. Czas ekspozycji dla fosforku magnezu jest krótszy i może wynosić tylko 60 godzin. Nigdy nie należy zwilżać preparatów wodą, aby przyśpieszyć proces wydzielania fosforowodoru, gdyż może wystąpić wybuch lub pożar w pomieszczeniu.
Czas ekspozycji zależy od gatunku owada, temperatury, wilgotności względnej powietrza i stosowanej formy użytkowej fosforku. Im niższa temperatura, tym wolniejszy jest przebieg reakcji chemicznej, w wyniku której powstaje fosforowodór, stąd wymagany jest dłuższy okres ekspozycji w niższych temperaturach. W niższych temperaturach aktywność owadów (np. oddychanie) jest spowolniona i tym samym pobór gazu jest niski. Zawsze należy przestrzegać zaleceń podanych w etykiecie-instrukcji stosowania preparatu, aby uzyskać oczekiwane wyniki fumigacji.
W transporcie międzynarodowym fumigacja jest często stosowana w stosunku do drewna i wszelkiego rodzaju drewnianych opakowań. Jest ona obowiązkowa dla produktów spoza Unii Europejskiej. Na zdezynfekowanym materiale wypala się logo IPPC przypominające kłos zboża, a także informacje dotyczące sposobu zabezpieczenia drewna. Materiały wykonane z przetworzonego drewna na przykład karton, sklejka, czy płyta wiórowa nie muszą być poddawane procedurze fumigacji. Jeśli materiał opakowaniowy jest wykorzystywany w handlu międzynarodowym dłużej niż jeden rok istnieje konieczność ponownego poddania go odkażaniu i oznakowaniu.
TAGI: Fumigacja, Fumigacja drewna Warszawa, Fumigacja palet Gdańsk, gazowanie domu, Firma fumigująca Gdynia, Fumigacja na eksport Łódź, fosforowodór Gdynia, fumigacja drewnianych palet Kraków, dezynsekcja gazowa Wrocław, fumigacja eksportowa,
