Drewno jest materiałem bardzo często używanym w transporcie. Dotyczy to również transportu międzynarodowego. Niestety drewno bardzo często zasiedlane jest przez szkodniki drewna. W przypadku drewna stosowanego w transporcie międzynarodowym wiąże się to z ryzykiem przeniesienia znajdujących się w drewnie szkodników drewna na nowe obszary na terenie których szkodniki zaliczane do gatunku żerującego w danym kawałku drewna obecnie nie występują.
Nie jest to ryzyko wyłącznie teoretyczne. Wiele szkodników drewna występuje obecnie daleko poza swoim pierwotnym obszarem występowania. Na przykład spuszczel pospolity, który pierwotnie występował w okolicach gór Atlas obecnie występuje w większości terenów świata o umiarkowanym klimacie w tym również tych, które zlokalizowane są na półkuli południowej. W Polsce jest on obecnie najpoważniejszym szkodnikiem drewna w budynkach. Węgorek sosnowiec żerujący na sosnach i innych drzewach iglastych początkowo występował wyłącznie w Japonii. Wraz z importowanym drewnem trafił do Portugali i Ameryki Północnej. Kołatek domowy wywodzi się z Europy. Został z niej zawleczony do Ameryki Północnej, południowej Afryki, Australii i Nowej Zelandii. Tykotek pstry początkowo występował jedynie na terenie Europy. Obecnie występuje jednak również na terenie Ameryki północnej, północnej Afryki, a nawet Nowej Kaledonii.
Za przeniesienie na nowe obszary występowania wymienionych szkodników drewna jak również za przeniesienie wielu innych gatunków szkodników drewna odpowiada przede wszystkim człowiek, który przetransportował je razem z drewnem w który żerowały. Szkodniki drewna mogą przedostawać się na nowe obszary również bez pomocy człowieka. Dotyczy to jednak głównie obszarów zlokalizowanych w pobliżu miejsc ich zwykłego występowania. W takim przypadku zwiększanie się zasięgu ich występowania jest jednak bardzo wolne. Przedostanie się ich na inne kontynenty tak jak udało się to dzięki nam spuszczelowi pospolitemu węgorkowi jest już dużo trudniejsze. Na przykład wspomniany już węgorek, który w 1999 roku znaleziony został na terenie Portugalii dopiero po upływie 9 lat odnaleziony został na terenie sąsiadującej z nią Hiszpanii.
Teoretycznie można sobie wyobrazić szkodniki drewna pokonujące oceany dzięki kawałkowi drewna, który wpadł do wody, ale myślę, że można zaryzykować stwierdzenie, że zasięg występowania wielu gatunków szkodników drewna byłby mniejszy gdyby nie ich przypadkowe przeniesienie przez człowieka na nowe tereny.
Aby zapobiegać zawlekaniu przez człowieka szkodników drewna na nowe terytoria przyjęty został standard ISPM 15. Zasady tego standardu regulują używanie drewnianych opakowań w handlu międzynarodowym. Za opracowane wspomnianych przepisów odpowiada IPCC działające przy FAO.
Zwalczanie szkodników w drewnie stosowanym w tym celu najczęściej określane jest jako fumigacja palet na eksport ponieważ to właśnie palety poddawane są temu zabiegowi najczęściej. Inne popularne nazwy to fumigacja eksportowa, fumigacja międzynarodowa, fumigacja ISPM 15, fumigacja fitosanitarna lub fumigacja IPCC.
Fumigacją zazwyczaj określane jest zwalczanie szkodników drewna za pomocą gazów. Fumigacją eksportową zwyczajowo, choć niezupełnie poprawnie określa się jednak działania mające na celu spełnienie wymagań standardu ISPM 15 również wtedy, kiedy stosowane są w tym celu inne metody na przykład najpopularniejsze obecnie ogrzanie drewna do odpowiednio wysokiej temperatury.
Drewno używane do transportu międzynarodowego musi spełniać standardy ISPM 15. Z naszego artykułu dowiecie się jakie opakowania muszą być poddawane fumigacji eksportowej jakie opakowania muszą być poddawane fumigacji fitosanitarnej, jakie opakowania muszą być poddawane fumigacji ISPM 15, jak wygląda fumigacja międzynarodowa, jak wygląda fumigacja fitosanitarna, jak wygląda fumigacja ISPM 15 i jakie są skutki nieprzeprowadzenia fumigacji fitosanitarnej.
Fumigacja palet na eksport wymagana jest przez większość kraji Europy oraz świata. Aktualna lista Państw do których wymagana jest obróbka termiczna palet oraz elementów drewnianych można znaleźć na tutaj.
Lista Państw do których wymagana jest obróbka termiczna palet i opakowań drewnianych - piorin.gov.pl lista Państw
Aby spełnić wymagania standardu ISPM 15 należy używać wyłącznie okorowanego drewna, przeprowadzić zabiegi, które zniszczą szkodniki, które mogą żerować w drewnie oraz nanieść na drewno rozpoznawalne oznaczenia. Fumigacja eksportowa obejmuje głównie palety, ale poddawane muszą jej być jej także różnego rodzaju pudła, skrzynki, szpule i bębny do nawijania kabli, drewno sztauerskie itp. Drewnem sztauerskim nazywamy drewno służące do umocowania lub zabezpieczania towaru, które nie jest z towarem na stałe związane. Palety spełniające wymagania standardu ISPM 15 bywają potocznie określane jako palety ISPM 15, palety fitosanitarne, palety IPCC, palety fumigowane, paleta ISPM 15, paleta fitosanitarna, paleta IPCC lub paleta fumigowana.
Wymagań standardu ISPM 15 nie muszą spełniać jedynie opakowania w przypadku których prawdopodobieństwo przeniesienia szkodników jest bardzo niskie. Po pierwsze dotyczy to drewna bardzo cienkiego mającego nie więcej niż 6 milimetrów grubości. Podczas przetwarzania drewna wszystkie żerujące w nim szkodniki drewna giną. W związku z tym również przedmioty wykonane całkowicie z przetworzonego drewna, które podczas przetwarzania poddane zostały działaniu wysokiej temperatury lub ciśnienia nie muszą być poddawane fumigacji eksportowej. Dotyczy to między innymi materiałów takich jak płyty wiórowe, fornir, sklejka i OSB. Z fumigacji wyłączone są również beczki przeznczone do przechowywania alkoholi jeśli podczas produkcji poddane zostały działaniu wysokich temperatur. Ze standardu wyłączonych jest również większość opakowań ozdobnych wyprodukowanych w sposób eliminujący szkodniki drewna. Drewno sztauerskie służące do mocowania przesyłek musi spełniać te same standardy co drewno znajdujące się w samej przesyłce i w świetle przepisów traktowane jest jak część przesyłki.
Wyprodukowanie opakowania, które będzie spełniać standardy ISPM 15 składa się z trzech etapów: wytworzenia, zabiegu fumigacja międzynarodowa i znakowania.
Wykorzystanie drewna okorowanego jest podstawową zasadą ISPM 15. Jest tak ponieważ wiele gatunków szkodników drewna żeruje pomiędzy korą, a drewnem. Na drewnie spełniającym wymagania standardu ISPM 15 mogą znajdować się jedynie fragmenty drewna na tyle małe, by nie mogły się pod nimi rozwinąć szkodniki drewna okorowanego. Jeśli kora ma szerokość mniejszą od 3 centymetrów może być ona dowolnie długa. W przypadku szerszych fragmentów kory pojedyncze fragmenty nie mogą mieć powierzchni większej od 50 centymetrów kwadratowych. Istnieje wiele rodzajów zabiegów których wykonanie sprawia, że drewno spełni wymagania standardu ISPM 15. Zabiegi te to między innymi suszenie komorowe, impregnacja chemiczne, grzanie objętościowe oraz zabiegi z wykorzystaniem pary.
Szkodniki drewna są wrażliwe na bardzo wysokie temperatury. Jeśli poddamy drewno działaniu odpowiednio wysokich temperatur przez wystarczająco długi czas wszystkie zginą. Aby mieć pewność, że temperatura drewna jest odpowiednio wysoka nie obędzie się bez skorzystania z termometru.
Podczas obróbki termicznej drewno nie ogrzewa się jednakowo. Z tego powodu termometr powinien zostać umieszczony w najdłużej nagrzewającym się fragmencie drewna. Niestety ustalenie który to będzie fragment nie jest proste ponieważ uzależnione jest to od szeregu czynników w tym również czynników indywidualnych dla każdego fragmentu drewna na którym wykonywany jest zabieg fumigacja eksportowa palet. Na przykład każda paleta na której wykonywany jest zabieg fumigacja ISPM 15 palet ma inną wilgotność. Wartość ta będzie również inna dla każdego ze stosowanych podczas zabiegu fumigacja eksportowa palet procesów. Nawet dla poszczególnych procesów będą istniały w tej kwestii różnice uzależnione od różnych czynników. Dla przykładu przy grzaniu objętościowym zazwyczaj najchłodniejsza jest powierzchnia drewna. W przypadku grzania objętościowego drewna zamrożonego o dużych gabarytach najchłodniejszy będzie rdzeń drewna.
Najlepszym rozwiązaniem tego i innych podobnych problemów jest użycie kilku czujników temperatury. Użycie kilku czujników pozwala także na wykrycie ich awarii jeśli takowa będzie miała miejsce podczas zabiegu. Czujniki umieszczane są 30 cm od końca drewna tak, aby sięgnęły one do rdzenia drewna.
Czujniki mogą być nieskuteczne jeśli pomiar będzie zakłócony. Niestety czynników mogących zakłócić pomiar jest bardzo wiele. W drewnie często znajdują się metalowe przedmioty na przykład gwoździe. Gwoździe cechują się znacznie lepszym przewodnictwem cieplnym od drewna. Powinno to zostać uwzględnione podczas pomiarów. Temperatury z każdego zastosowanego czujnika powinny być na bieżąco monitorowane i rejestrowane. Zarejestrowane pomiary stanowić będą dowód tego, że temperatura do której podgrzano drewno była odpowiednio wysoka i utrzymywano ją wystarczająco długo.
W przypadku regularnego przeprowadzania fumigacji takich samych elementów zbudowanych w ten sam sposób w tej samej komorze możliwe jest przeprowadzanie zabiegów fumigacja fitosanitarna bez czujników jeśli testy wykazały, że przeprowadzenie zabiegów fumigacja ISPM 15 według określonej procedury zapewnia pewność, że temperatura 56°C będzie osiągalna w całym drewnie przez co najmniej pół godziny.
Komora w której będzie można przeprowadzić skuteczny zabieg fumigacja międzynarodowa powinna spełniać szereg wymagań. Przede wszystkim musi być ona dobrze zaizolowana i szczelna. Szczelność oraz zaizolowanie powinny obejmować również podłogę komory wewnątrz której ma miejsce fumigacja eksportowa. W celu zapewnienia jednolitej temperatury wewnątrz komory w której obywać się będzie fumigacja fitosanitarna konieczne jest zagwarantowanie przepływu powietrza przez drewno i dookoła niego. W tym celu musi ono zostać odpowiednio załadowane, a pomiędzy drewnem powinny zostać zastosowane przekładki. W właściwym rozprowadzeniu powietrza wewnątrz komory w której będzie się odbywać fumigacja ISPM 15 pomocne będą również wentylatory.
W przeszłości fumigacja eksportowa palet przeprowadzana była również za pomocą mającego postać gazową bromku metylu. Obecnie jednak fumigacja międzynarodowa za pomocą tego gazu jest zakazana na terenie Unii Europejskiej.
Drewno, które zostało poddane zabiegom fumigacja IPCC powinno zostać odpowiednio oznakowane. Oznakowanie, które potwierdzać będzie zgodność palet ze standardem ISPM 15 składa się z symbolów, które identyfikują kraj pochodzenia drewna, producenta, a także typ zabiegu fumigacja międzynarodowa, który został zastosowany. Symbole te znane są na całym świecie. Dzięki temu łatwo można rozpoznać drewno spełniające wymagania standardu ISPM 15. Czasami zdarza się, że konieczne jest ponowne wykonanie zabiegu fumigacja międzynarodowa. W takiej sytuacji należy usunąć stare oznaczenia, a następnie nanieść nowe. Jest to obowiązkiem jeśli wymianie podlega więcej niż 1/3 drewna. Oznaczenia drewna na którym wykonano zabieg fumigacja międzynarodowa powinny być czytelne. Ich kształt jest prostokątny. Po lewej stronie umieszczane jest logo IPCC. Oddzielone jest ono od reszty znaków pionową linią. Znak obróbki umieszczany jest pod kodem producenta.
Opakowania niespełniające wymagań standardu ISPM 15 poddawane są utylizacji. Najpopularniejsze metody utylizacji drewna nie spełniającego wymagań standardu ISPM 15 to spalenie, przetworzenie oraz głębokie zakopanie.
