Szkodniki drewna powodują spore straty w budynkach, budowlach oraz w drewnianych przedmiotach. Ich żerowanie zawsze prowadzi do zmniejszenia wytrzymałości drewna, a jeśli jest intensywne doprowadza również do zniszczenia budynków i przedmiotów. Na szczęście opracowano liczne metody zwalczania szkodników drewna.
Dwie najpopularniejsze sposoby na odrobaczanie drewna to zwalczanie szkodników drewna żelem owadobójczym XILIX gel oraz zwalczanie szkodników drewna fumigacją fosforowodorem. Inne często stosowane metody zwalczania szkodników drewna to fumigacja beztlenowa oraz dezynsekcja drewna promieniowaniem mikrofalowym.
Metody zwalczania szkodników drewna znacząco różnią się od metod stosowanych w celu zwalczania innych gatunków szkodników. Różnica ta wynika z faktu, że szkodniki drewna większość swojego życia spędzają w jego wnętrzu. Drewno jest dla nich pokarmem, ale również bezpiecznym i solidnym schronieniem.
Szkodniki drewna powinny zostać wyeliminowane bez uszkadzania drewna. Z tego powodu metody stosowane w celu zwalczania innych szkodników w większości nie mogą zostać zastosowane aby przeprowadzić zwalczanie szkodników drewna. Jak pozbyć się robaków z drewna w takim razie? Jak usunąć szkodniki z drewna? Jak wygląda odrobaczanie drewna?
Szkodniki drewna zwalczyć można przez poddanie ich działaniu substancji które będą dla nich toksyczne lub poprzez zmianę warunków w których żyją na przykład wilgotności, temperatury drewna lub zawartości tlenu w powietrzu do wartości przy których larwy szkodniki drewna nie przeżyją.
Dwie najpopularniejsze metody zwalczania szkodników drewna czyli zwalczanie szkodników drewna żelem owadobójczym XILIX oraz zwalczanie szkodników drewna fumigacją fosforowodorem polegają na poddaniu szkodników drewna działaniu substancji, które będą dla nich toksyczne. Drewno to materiał porowato-włóknisty. Oznacza to, że dość łatwo, przynajmniej w porównaniu do innych materiałów wnikają w nie różnego rodzaju substancje. Podczas fumigacji fosforowodorem w głąb drewna wnika mający postać gazową fosforowodór a podczas żelowania mający postać żelu żel owadobójczy XILIX, który zawiera w swoim składzie zabójczą dla szkodników drewna i innych gatunków owadów, ale jednocześnie bezpieczną dla ludzi permetrynę.
Żelowanie żelem owadobójczym XILIX to stosunkowo nowa metoda zwalczania szkodników drewna. Mimo to żelowanie żelem owadobójczym XILIX już stało się jedną z najpopularniejszych metod zwalczania szkodników drewna. Obecnie zwalczanie szkodników drewna żelem owadobójczym XILIX stosowane jest w większości przypadków w których wcześniej stosowano również będące dość świeżą metodą ogrzewanie drewna za pomocą promieniowania mikrofalowego. Żel owadobójczy XILIX jako jedyna metoda zwalczania szkodników drewna za równo likwiduje szkodniki drewna jak i zabezpiecza drewno przed ponownym żerowaniem szkodników drewna.
Podczas fumigacji fosforowodorem fumigowany obiekt jest uszczelniany, a następnie wypełniany fosforowodorem. Uszczelnienie dość często polega na owinięciu budynku szczelną folią. Stąd pochodzi inna nazwa fumigacji fosforowodorem, a mianowicie namiotowanie. Fumigacja trwa kilka- kilkanaście dni. Tak długi czas fumigacji jest konieczny aby mieć pewność, że gaz rozprowadzony został po wszystkich częściach budynku i znajdował się w nich wystarczająco długo by zabić wszystkie osobniki szkodników drewna bez względu na ich gatunek, stadium rozwojowe oraz indywidualną odporność danego osobnika szkodnika drewna na działanie fosforowodoru. Działanie fosforowodoru najszybsze jest w wyższych temperaturach.
Zmniejszenie wilgotności drewna poprzez remont budynku lub inne sposoby skuteczne jest jedynie w przypadku nielicznych gatunków szkodników drewna technicznego. Po za tym zakres wilgotności w którym może przeżyć szkodnik drewna dla każdego z ich gatunku jest dość spory. W praktyce więc wyeliminowanie szkodników drewna poprzez zmniejszenie wilgotności bardzo rzadko jest możliwe. Zwalczanie szkodników drewna poprzez zmniejszenie wilgotności nie sprawdza się zwłaszcza w przypadku najczęściej występujących kołatka domowego i spuszczela pospolitego. W dodatku tolerancja larw wielu gatunków szkodników drewna na poziom wilgotności wzrasta wraz z ich rozwojem. Tak jest między innymi w przypadku tykotka pstrego w którego przypadku starsze larwy mogą żerować w suchszym materiale w którym nie przeżyły by larwy młodsze.
Zmniejszenie wilgotności bardziej sprawdza się za to w stosunku do zwalczania różnych gatunków szkodników nie będących szkodnikami drewna takich jak na przykład rybiki cukrowe lub prosionki szorstkie, a także grzybów pleśniowych. Osuszenie wilgotnego domu z pewnością jest więc dobrym pomysłem, ale nie jest to skuteczny sposób na odrobaczanie drewna.
Kolejna grupa sposobów na odrobaczanie drewna to metody zwalczania szkodników drewna polegające na zmianie temperatury drewna na taką, przy której szkodniki drewna nie będą mogły przeżyć. Ochłodzenie drewna do wystarczająco niskiej temperatury jest dość trudne dlatego działania te polegają głównie na jego ogrzaniu. Drewniane przedmioty mogą być ogrzewane wewnątrz specjalnych komór. Ogrzewanie w komorach stosowane jest zwłaszcza w stosunku do drewna w przypadku którego ogrzewanie ma na celu spełnienie wymogów standardu ISPM 15.
Standard ten musi zostać spełniony przez opakowania drewniane w tym palety, które stosowane są w transporcie międzynarodowym. Zabiegi mające na cel spełnienie przez opakowania drewniane wymagań standardu ISPM 15 znane są pod różnymi nazwami w tym między innymi jako fumigacja ISPM 15, fumigacja IPCC, fumigacja na eksport, fumigacja międzynarodowa, fumigacja eksportowa, fumigacja palet lub fumigacja fitosanitarna. W przypadku drewna wbudowanego na przykład więźby dachowej najczęściej stosowaną metodą ogrzewania drewna jest dezynsekcja przy pomocy promieniowania mikrofalowego.
Mikrofale są podobnie jak promieniowanie widzialne lub fale radiowe rodzajem promieniowania elektromagnetycznego. Są to fale wyjątkowo krótkie, a tym samym bardzo wysoka jest ich częstotliwość. Szybkie zmiany częstotliwości powodują szybkie zmiany kierunków pól, a tym samym zmiany w orientacji położenia cząsteczek wody. Pod wpływem tych częstych i intensywnych zmian orientacji cząsteczki wody nagrzewają obiekty w których składzie się znajdują. Szkodniki drewna tak jak większość żywych istot zawierają w swoim składzie duże ilości wody. Zawsze znajduje się ona również w samym drewnie. Dzięki temu przy użyciu promieniowania mikrofalowego można nagrzać ciała szkodników drewna do temperatury przy której zginą. Do śmierci owadów przyczynia się za równo ciepło bezpośrednio odebrane przez owady z promieniowania mikrofalowego jak i ciepło pochodzące z ogrzanego przez promieniowanie drewna. Drewno poddane działaniu mikrofal najsilniej nagrzewa się na głębokości kilku centymetrów. W warstwie powierzchniowej nagrzewanie jest mniejsze ponieważ ciepło jest z niej wypromieniowane. Wypromieniowanie ciepła z głębszych warstw drewna będzie już niższe ponieważ słabo przewodzi ono ciepło.
Jak powstaje promieniowanie mikrofalowe podczas dezynsekcji mikrofalowej
Do wytworzenia promieniowania mikrofalowego niezbędny jest generator mikrofal, który do wytworzenia mikrofal wymaga jedynie energii elektrycznej.
Skorzystanie z tej metody zwalczania szkodników drewna nie wymaga opróżnienia budynków ze znajdujących się w nich przedmiotów, ani opuszczania ich przez ludzi. Działaniu promieniowania mikrofalowego może być poddawane drewno, które przykryte jest różnego rodzaju materiałami.
Zwalczanie szkodników drewna promieniowaniem mikrofalowym w osłonionym drewnie
Promieniowanie mikrofalowe w przeciwieństwie do żelowania żelem owadobójczym XILIX może być stosowane również do zwalczania szkodników drewna w drewnie osłonionym.
Ze zwalczaniem szkodników drewna za pomocą promieniowania mikrofalowego w drewnie osłonionym wiąże się jednak kilka problemów. Po pierwsze drewno nagrzewa wtedy się słabiej. Wynika to z większej odległości drewna od generatora mikrofal oraz z faktu, że część promieniowania pochłaniana jest przez osłaniające drewno materiały. Niestety w takim przypadku nie wiemy też do jakich temperatur nagrzeje się drewno. Zazwyczaj temperaturę drewna, a przynajmniej jego powierzchniowej warstwy można sprawdzić za pomocą kamery termowizyjnej. Na podstawie temperatury powierzchni drewna można oszacować temperaturę głębszych warstw drewna. Drewno można bezpiecznie nagrzać do temperatur znacząco wyższych od wymaganych do zwalczenia szkodników drewna więc takie szacunkowe dane są wystarczające na potrzeby zwalczania szkodników drewna.
W przypadku osłonionego drewna nie ma takiej możliwości. Promieniowanie mikrofalowe może też negatywnie wpływać na osłaniające drewno materiały. Jeśli będziemy ogrzewać drewno warto przez osłaniające je materiały warto upewnić się, że będzie to dla nich bezpieczne. Użycie promieniowania mikrofalowego szczególnie odradzane jest jeśli warstwa pokrywającego drewno materiału jest gruba lub wilgotna.
W przypadku samego drewna promieniowanie mikrofalowe nie wpływa negatywnie na ten materiał. Użycie promieniowania mikrofalowego w celu zwalczania osłonionego drewna to rzecz, którą zawsze należy przemyśleć. W przypadku osłonionego drewna często okazuje się, że lepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z fumigacji fosforowodorem. Za skorzystanie z metody fumigacja fosforowodorem przemawia fakt, że w przypadku drewna osłonionego zazwyczaj nie wiadomo w których elementach żerują szkodniki, a w których nie. W takiej sytuacji najlepiej poddać działaniu promieniowania mikrofalowego wszystkie osłonione elementy, a w takiej sytuacji fumigacja fosforowodorem może okazać się tańszą metodą zwalczania szkodników drewna.
Poziom promieniowania mikrofalowego szybko zmniejsza się wraz ze zwiększaniem się odległości od emitującej je anteny. Aby generator mikrofal ogrzał drewno do odpowiedniej temperatury musi być ono ogrzewane za jego pomocą przez odpowiednio długi czas. Obszar ogrzewany przez generator mikrofal jest niewielki w związku z czym zwalczanie szkodników drewna w większych lub w wielu elementach budynku bywa czasochłonne.
Gwoździe i inne metalowe elementy znajdujące się w drewnie nagrzewają się pod wpływem mikrofal, a także przewodzą ciepło lepiej od drewna. Na szczęście nagrzanie drewna oraz metalowych elementów do temperatur w których stanie się to niebezpieczne jest mało prawdopodobne. Promieniowanie mikrofalowe powoduje suszenie drewna, co może spowodować jego nieznaczne kurczenie. W przypadku drewna pokrytego farbami może doprowadzić to do pojawienia się na nim mikropęknięć, powstawania pęcherzy oraz topnienia.
Ostatnia metoda zwalczania szkodników drewna o której wspomnimy polega na usunięciu tlenu z atmosfery dookoła przedmiotu w którym znajdują się szkodniki drewna. W tym celu wykorzystywane są generatory azotu. Nazwa generator azotu nie zupełnie oddaje sposób działania tego urządzenia. Generatory azotu nie produkują bowiem tego gazu, lecz po prostu oddzielają go tlenu znajdującego się w powietrzu. Dezynsekcja beztlenowa stosowana jest do przedmiotów, ale nie budynków. Wynika to z faktu, że budynki na stałe związane są z podłożem przez które niemal zawsze przedostawać będą się niewielkie ilości substancji gazowych, w tym również tlenu. Dezynsekcja beztlenowa może być stosowana do zwalczania wszystkich gatunków owadów i innych żywych organizmów.
Dezynsekcja beztlenowa może być stosowana w stosunku do wszystkich rodzajów przedmiotów nie tylko tych wykonanych z drewna. Często poddawane dezynsekcji beztlenowej są zwłaszcza przedmioty wykonane z papieru (archiwalia, dokumenty) lub tkanin. Są to zatem przedmioty w których szkodników nie można byłoby zwalczyć żelem owadobójczym XILIX lub przy pomocy promieniowania mikrofalowego. Szkodniki żerujące w tego typu przedmiotach zazwyczaj można zwalczyć poprzez fumigacje fosforowodorem. Istnieje jednak kilka sytuacji, kiedy to z różnych przyczyn wybierana jest fumigacja beztlenowa. Przede wszystkim fosforowodór jest wysoce niebezpieczny dla ludzi. W związku z tym użycie fosforowodoru oznacza konieczność opuszczenia całego budynku przez ludzi. Często bywa to bardzo kłopotliwe lub niemożliwe. W przypadku fumigacji beztlenowej nie jest to konieczne. Aby się odbyła wystarczy, że będziemy mieli do dyspozycji jedynie kilka metrów kwadratowych pustej przestrzeni (w zależności od ilości i wielkości przedmiotów, które będą poddawane fumigacji).
Fumigowane przedmioty można by wprawdzie przewieźć na miejsce w którym poddane zostałyby klasycznej fumigacji fosforowodorem. Zazwyczaj jest to jednak kłopotliwe. Łatwiej przetransportować generator azotu. Poza tym fumigacji beztlenowej zazwyczaj poddawane są przedmioty i dokumenty bardzo cenne lub zawierające istotne informację na przykład stare księgi wieczyste. Wielu z tych przedmiotów i dokumentów ze względów prawnych nie można powierzyć prywatnym firmom. W przypadku szczególnie cennych przedmiotów może pojawić się problem z powierzeniem tych przedmiotów nawet najbardziej renomowanym firmom zajmującym się zwalczaniem szkodników drewna. Fumigacja beztlenowa umożliwia wykonanie odpowiednich zabiegów bez opuszczania przez fumigowane przedmioty budynku w którym się znajdują. Azot jest gazem który w sposób naturalny znajduje się w powietrzu. Oznacza to, że podczas fumigacji beztlenowej przedmioty poddawane są działaniu warunków przypominających te którym i tak poddawane są na co dzień z tą tylko różnicą, że nie są poddawane działaniu tlenu. Fumigacja beztlenowa jest tym samym najbezpieczniejszą i najmniej inwazyjną metodą zwalczania szkodników.
Najpierw przedmioty na których przeprowadzana będzie fumigacja beztlenowa umieszczane są wewnątrz folii. Następnie folia zamykana jest przy pomocy zgrzewarki i umieszczane są w niej zawory, które rurkami podłączane są do generatora azotu. Generator azotu pobiera powietrze z folii, usuwa z niego tlen, a następnie ponownie umieszcza je wewnątrz folii. Z czasem zawartość tlenu wewnątrz folii spada aż do wartość przy których szkodniki giną. Żaden owad nie przeżyje długotrwale bez tlenu lub przy jego minimalnej ilości, ale ich odporność na brak tlenu jest zróżnicowana za równo jeśli chodzi o gatunki jak i o konkretne osobniki owadów. Zróżnicowana jest również ich wrażliwość w zależności od stadium rozwojowego.
Jeśli jednak fumigacja beztlenowa trwać będzie odpowiednio długo, a folia będzie szczelna to fumigacja beztlenowa będzie całkowicie skuteczna w stosunku do wszystkich osobników szkodników zaliczanych do wszystkich gatunków i stadiów rozwojowych.
Generatory azotu umożliwiają jednoczesne osuszanie przedmiotów. Bywa to bardzo przydatne ponieważ fumigowane przedmioty często bywają wilgotne. Wilgotność zwiększa bowiem podatność na działanie mikroorganizmów oraz niektórych szkodników, a tym samym prawdopodobieństwo, że konieczna będzie fumigacja.
Jak widać metod szkodników drewna jest wiele. Jaką z nich zatem zastosować? Jaka metoda zwalczania szkodników jest najlepsza? Jak zwalczyć szkodniki? Jak pozbyć się robaków z drewna? Jak usunąć szkodniki z drewna? Jak przeprowadzić odrobaczanie drewna?
Na wybór metody zwalczania szkodników drewna optymalnej w danej sytuacji zasadnicze znaczenie ma jeden fakt. Fumigacja fosforowodorem obejmuje cały budynek bez względu na to jak duża część drewna zaatakowana została przez szkodniki w związku z czym jej koszt również nie zmienia się w zależności od tego jaka część elementów budynku została zaatakowana przez szkodniki drewna.
Tymczasem w przypadku żelowania możemy wybrać które drewniane elementy zostaną poddane temu zabiegowi. Dzięki temu koszt żelowania w przypadku porażenia przez szkodniki drewna pojedynczych elementów będzie niższy od fumigacji. Żelowanie dużej ilości drewnianych elementów budynku może jednak okazać się droższe od fumigacji fosforowodorem. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w przypadku dezynsekcji za pomocą promieniowania mikrofalowego.
Dla każdego rodzaju metod zwalczania szkodników drewna istnieją sytuacje wykluczające lub utrudniające ich zastosowanie.
Żelowanie żelem owadobójczym XILIX może zostać zastosowane wyłącznie w przypadku nieosłonionych i niepokrytych powłokami elementów drewnianych.
Promieniowaniem mikrofalowym można przeprowadzać zwalczanie szkodników drewna w osłonionych drewnianych elementach, ale nie zawsze i nie wszędzie jest to możliwe.
Fumigacja oznacza konieczność opuszczenia poddawanego zabiegowi budynku. Jeśli w bardzo niewielkiej odległości od fumigowanego budynku (mniej niż kilka metrów) znajdują się inne budynki to również one powinny zostać opuszczone. Czasami może być to niemożliwe zwłaszcza jeśli budynki te są własnością kogoś innego niż budynek poddawany fumigacji.
Fumigacja beztlenowa może być stosowana wyłącznie w stosunku do przedmiotów, a nie budynków.
Wszystkie wymienione metody zwalczania szkodników drewna są skuteczne w stosunku do wszystkich gatunków szkodników drewna. Szkodnikami najczęściej zwalczanymi wymienionymi metodami są szkodniki najczęściej występujące, a mianowicie spuszczel pospolity i kołatek domowy. Kołatek domowy preferuje niższe temperatury oraz wyższą wilgotność. Z tego powodu często pojawia się w niższych partiach budynków. Spuszczel pospolity woli temperatury wyższe oraz niższą wilgotność w związku z czym spotykany jest w wyższych partiach budynków na przykład w więźbie dachowej.
Każda metoda zwalczania szkodników drewna ma swoje wady i zalety. Z tego powodu w kwestii wyboru odpowiedniej metody zwalczania szkodników drewna warto zaufać pracownikom firmy zajmującej się zwalczaniem szkodników drewna, którzy zaproponują taką metodę zwalczania szkodników drewna, która będzie najskuteczniejsza, najbezpieczniejsza i najbardziej efektywna w danej sytuacji. Zwalczanie szkodników drewna to rynek, który cały czas się rozwija i pojawiają się na nim nowe metody. W związku z czym nie można wykluczyć, że w przyszłości pojawią się jeszcze inne metody zwalczania szkodników drewna.
