Kozioróg dębosz znany również jako kózka dębosz jest największym występującym w Polsce przedstawicielem rodziny kózkowatych.
Kozioróg dębosz jest powszechny na terenie Europy, a zwłaszcza w jej południowej i centralnej części. Obszar jego występowania rozciąga się od Francji aż po Ukrainę oraz od Włoch i Bałkanów aż po południową Szwecję. Kozioróg dębosz występuje również w Azji mniejszej oraz na Kaukazie. W Polsce występuje rzadko i wysypowo miejscach w których znajdują się stare dęby. W naszym kraju najliczniejszy jest on w parku krajobrazowym Dolina Baryczy. Jest rzadki i chroniony za równo w Polsce jak i w innych państwach w których występuje.
Kozioróg dębosz jak sama nazwa wskazuje to robak, który żeruje na różnych gatunkach dębów. W Polsce są to dąb szypułkowy i bezszypułkowy. Poza Polską ten drewnożerny chrząszcz żeruje również na innych gatunków dębów, a nawet na innych gatunkach drzew w tym miedzy innymi bukach, grabach, grochodrzewach, orzechu włoskim i wiązie. Kozioróg dębosz występuje w luźnym drzewostanie pozbawionym podszytu oraz podrostu. Warunki takie najczęściej występują w parkach, alejach i zadrzewieniach przydrożnych oraz w przypadku samotnie stojących drzew. Najczęściej atakowane przez kozioroga dębosza są stare, grube drzewa liczące sobie więcej niż 100 lat. Kozioróg dębosz to robak który zasiedla żywe drzewa posiadające lokalne uszkodzenia w tym również drzewa opanowane przez patogeniczne grzyby. Koziorogi dębosze mogą atakować całe drzewa lub ich pojedyncze gałęzie. Najliczniejsze są w dolnych, dobrze oświetlonych częściach pni i właśnie w tych miejscach powodują one największe zniszczenia.
Osobniki dorosłe kozioroga dębosza mają od 24 do 56 milimetrów długości. Są one brunatnoczarne. Wyjątkiem jest tu koniec pokryw, który stopniowo przechodzi w barwę czerwonobrunatną. Boki przedplecza zakończone są dwoma wyrostkami. Pierwszy z nich jest tępy, a drugi wyciągnięty w kolec. Pokrywy kozioroga dębosza są chropowate i ziarenkowane. Szczególnie silnie widoczne jest to w ich nasadowej części. Owłosienie przedplecza oraz pokryw kozioroga dębosza jest niewyraźne i skąpe. Kozioróg dębosz jest blisko spokrewniony z koziorogiem bukowcem. Gatunki te odróżnić można od siebie po drugim członie czułków który u kozioroga dębosza ma taką samą długość co szerokość. Czułki samców kozioroga dębosza są wyjątkowo długie. Są one 1,5 razy dłuższe od długości ciała tego owada. Czułki samicy są niewiele krótsze od czułków samców. Ich długość jest równa długości ciała samicy.
Osobniki dorosłe kozioroga dębosza pojawiają się od połowy maja do początku września. Nasilenie rójki największe jest w czerwcu. W dzień osobniki dorosłe ukrywają się w znajdujących się w drewnie otworach wylotowych, dziuplach, spękaniach w korze oraz w innych tego typu miejscach. Kopulacja odbywa się głównie w godzinach wieczornych.
Samice składają około 100 jaj. Składane są one przez nie pojedynczo w szczelinach kory i szparach. Żółtawe jaja kozioroga dębosza mają od 2,5 do 4 milimetrów długości. Skorupka jaja pokryta jest gęstymi, stojącymi haczykami. Jeden z biegunów jaja jest pomarszczony, a drugi gładki.
Larwy kozioroga dębosza wylęgają się z jaj po upływie około dwóch tygodni od ich złożenia. Larwy kozioroga dębosza osiągają do 100 milimetrów długości. Ich głowa jest jasnożółta, a na przedniej krawędzi rdzawa. Wygryzają one nieregularne chodniki. Żerowanie larw początkowo odbywa się w korze. Jest tak aż do początku lata roku następującego po roku w którym złożono jaja. Dopiero latem zaczynają one odżywiać się również zewnętrznymi warstwami bielu, łykiem i kambium. Wygryzają one spłaszczone, placowate chodniki w drewnie. Miejsca chore i nadgniłe omijają. Uszkodzenia miazgi powodują intensywny wypływ soku. Intensywny wypływ soku powoduje pojawianie się na korze ciemnych plam. Około połowy lata w trzecim roku żerowania larw wygryzają one w drewnie łukowaty chodnik o owalnym przekroju. Chodnik ten zakończony jest hakowatą kolebą poczwarkową. Kolebka ta ma 10 centymetrów długości i 3 centymetry szerokości. Całe żerowisk larwalne jest wyjątkowo długie i ma ono około 1 metra. Przed przepoczwarzeniem larwa wygryza okrągły otwór wylotowy, który ma około 20 milimetrów szerokości. Przepoczwarzenie ma miejsce na przełomie lipca i sierpnia. Żółtawe poczwarki mają od 30 do 70 milimetrów długości. Chrząszcze nie opuszczają kolebki w roku w którym nastąpiło przeobrażenie, lecz dopiero w roku następnym.
Cały rozwój najczęściej trwa od 3 do 4 lat, ale może on przedłużyć się aż do 5 lat.
Kozioróg dębosz jest groźnym szkodnikiem dębów. Jego działalność może doprowadzić nawet do całkowitego obumarcia drzew w których odbywa się jego żerowanie. Wartość użytkowa drewna pochodzącego z takich dębów jest znacząco obniżona. Często nadaje się ono wyłącznie na opał. W drewnie drzew martwych kozioróg dębosz nie żeruje. Na szczęście zniszczenia powodowane przez kozioroga dębosza nie są duże ponieważ jest on dość rzadki. Ze względu na swoją rzadkość gatunek ten nie jest w Polsce zwalczany.
